برگزاری دور چهارم نمایشگاه سنگ های تزئینی در اردبیل فرصتی است تا داشته های استان در این حوزه مورد بررسی قرار گرفته و اعجازهای طبعیت در شهرستان های مختلف توسط کارشناسان به عموم مردم معرفی شود.

آثار ارائه شده در این نمایشگاه بیانگر این موضوع است که در تمامی شهرستان ها و مناطق این استان نمونه هایی از سنگ های تزئینی مانند در کوهی، کوارتز، سیلیس، گارنت، ژئود عقیق، سیترین و آمتیست وجود دارد. از جمله مهمترین دلایل شکل گیری این تنوع، شرایط آب و هوایی متنوع استان اردبیل می باشد. 

از میان شهرستان های اردبیل، خلخال یکی از بهترین نمونه های مطالعاتی گوهرشناسی محسوب می شود. در این شهرستان انواع ژئود های عقیق در 37 رنگ گوناگون یافت شده و نوع آبی رنگ آن که در دنیا بسیار نادر است، در این منطقه به چشم می خورد.

از دیگر شهرستان های شگفت آور در زمینه گوهرشناسی در استان اردبیل، مشکین شهر است. این شهر در دامنه سبلان واقع شده و یکی از پراستعدادترین مناطق از نظر منابع عقیق و آماتیست می باشد. به عنوان مثال، دُر کوهی استخراج شده از منطقه آت گولی، در دامنه سبلان، از جمله گوهرهای چشم نوازی است که هر بیننده را متحیر می نماید. گونه ای از این دُر کوهی به دلیل وجود ذرات سولفید مس در داخل آن، شبیه به خون است. به همین علت نام این سنگ قیمتی را دُر حسینی نهاده اند. از دیگر گوهرهای قابل مشاهده در استان اردبیل، رز کواتر در شهرستان سراب را می توان نام برد.

از دیگر نکات مهم و قابل توجه در این استان، درختی است در منطقه ارشق مشکین شهر که به مرور زمان، مواد معدنی خود را تبدیل به عقیق می نماید. این امر یکی از نوادر طبیعت بوده و این درخت را تبدیل به درخت عقیق کرده است.

جالب است بدانید که منطقه سبلان علاوه بر وجود در کوهی، دارای معادن ابسیدین می باشد. ابسیدین یاقت شده در کوه های سبلان گونه ای نادر از خانواده شیشه های طبیعی است. این نوع ابسیدین که به دلیل منطقه ای که از آن استخراج می شود، سبلانایت نام گرفته، به دلیل رنگ سبز زیبایش بسیار کمیاب بوده و در جهان نادر می باشد. این سنگ هم اکنون تنها در شرکت آریان گوهر رخشان به شکل تراش خورده به فروش می رسد.

منیع مقاله:

سایت آریان گوهر رخشان (آرگو)

مشاهده توپوگرافی یک قطعه سنگ (Mogok Stone Tract )، دیدن یک منظره زمین شناسی حقیقی است. این یکی از جالب ترین و متنوع ترین محیط های سنگ جواهر در جهان است؛ با طیف گسترده ای از حوادث زمین شناسی که در منطقه موگوک اتفاق می افتد.

در میان چشمگیرترین تصاویر محیط زمین شناسی، قلل سنگ مرمر شگفت انگیزی در موگوک وجود دارند که در اثر هوازدگی سیاه شده اند. این ساختارها در سراسر قطعه سنگ قابل مشاهده بوده و از نظر اندازه به شدت متفاوت هستند. هنگامی که سطح سیاه و هوازده برداشته شود، سنگ مرمر سفید قابل مشاهده می گردد. یکی از بزرگترین این مناطق، قسمتی است که معبد Kyauk Pyat That  روی آن قرار دارد. دیدن این ساختارهای معبدی که روی قطعه های سنگی (بنام  karsts) قرار دارند - مثل فیلم علمی تخیلی آواتار - واقعا شگفت انگیز است.

karsts  نتیجه هوازدگی سنگ مرمر است. این فرآیند هوازدگی در استخراج معدن در Mogok  نیز نقش موثری بازی می کند. از آنجا که سنگ مرمر جزء پیچیده ای از ساختار بیشتر یاقوت سرخ ها(ruby) و اسپینل هاست(spinel)، این گوهرها نیز در کنار سنگ مرمر هوازده می شود. سپس گوهرها در سنگریزه هایی که برمه ای ها byon  می نامند، تغلیظ شده اند. این سنگریزه های غنی از گوهر، برای کار استخراج معدن که از لحاظ اقتصادی موفقیت آمیز باشد، بسیار مهم است. 

یاقوت سرخ و اسپینل در درجه اول توسط حوادث دگردیسی– یعنی شرایطی که دامنه های کوه را تشکیل می دهد – و  سپس با سنگ هایی که توسط فشار و حرارت منطقه ای و محلی تغییر شکل یافته، تشکیل شده اند. یکی از این حوادث عظیم زمینی زمانی رخ داد که هند با آسیا برخورد کرد. نیروی فوق العاده این برخورد، رشته کوه های هیمالیا و شرایط زمین شناسی که اجازه شکل گیری بسیاری از سنگ های قیمتی از جمله یاقوت سرخ، یاقوت کبود و اسپینل را می داد، ایجاد کرد.

انتظار می رود این گردنبند یاقوت سرخ برمه ای که برای یک حراجی در نمایشگاه سوتبی (Sotheby) هنگ کنگ (Hong Kong) در هفتم آوریل سال 2014 برنامه ریزی شده است، 8.7 میلیون دلار بازده داشته باشد.

یاقوت سرخ و اسپینل معمولا در سنگ مرمر یافت می شوند. رسوبات مربوط به برخورد بین آسیا و هند در مکان های مختلف سرتاسر دامنه هیمالیا یافت می شوند: در تاجیکستان، افغانستان و پاکستان در قسمت غربی، در نپال در مرکز و در ویتنام و میانمار در سمت شرقی. از آنجا که ریشه های زمین شناسی آنها بسیار مشابه هستند، سنگ هایی که از این رسوبات تشکیل می شوند، ویژگی های مشترک بسیاری دارند. این موضوع باعث بوجود آمدن برخی از چالش های جذاب برای گوهرشناسانی می شود که روی تعیین منشاء سنگ های قیمتی کار می کنند.

اسکلت های موجوداتی از محیط های مربوط به اقیانوس و مرداب گونه قدیمی، به رسوبات، کلسیم و کربن می بخشند و سنگ آهکی تشکیل می دهند که بسیار ناخالص و غنی از خاک رس و مواد آلی بود. در طول برخورد هند و آسیا فشار و حرارت، سنگ آهک را به سنگ مرمر تبدیل کرد. در آن واقعه دگرگونی، مایعات سرشار از نمک و دی اکسید کربن ناشی از تبخیر نیز به حرکت درآمدند. تعامل بین این مایعات و رسوبات سنگ مرمر باعث واکنش هایی شده است که عناصری مانند آلومینیوم، کروم، منیزیم، و وانادیوم را آزاد کرد. در حضور منیزیم ترکیبات بصورت اسپینل ها متبلور می شدند؛ در غیر این صورت، یاقوت ها در حفره های ناشی از انحلال نمک از بسترهای تبخیری، تشکیل می شوند.

فرآیند شکل گیری واقعی بسیار پیچیده است. یاقوت های سرخ مربوط به رسوبات مرمر گونه به همراه زنجیره هیمالیایی، از بقایای برخی از اشکال اولیه زندگی - که صدها میلیون سال پیش روی زمین وجود داشته - سرچشمه گرفته اند. از سوی دیگر، یاقوت کبود آبی با نفوذ توده های آذرین، مرتبط بوده و از رابطه ای بین توده های آذرین و سنگ دگرگونی شکل می گیرد که متاسوماتیسم (metasomatism) نامیده می شود.

این وقایع زمین شناسی نشان دهنده پیچیدگی های بزرگ و ترکیب شرایط لازم برای شکل گیری سنگ جواهر هستند. شانس این که یک یاقوت خوب و یا دیگر سنگ های قیمتی تشکیل شود، به سرد شدن آهسته و زمان و فضای کافی برای رشد کریستال نیز بستگی دارد.

منبع مقاله:

سایت آریان گوهر رخشان (آرگو)

درباره منشأ پیدایش یاقوت سرخ در موگوک (شهری در برمه یا میانمار امروزی) افسانه های زیادی وجود دارد. یکی از افسانه های مشهور در این زمینه به 2 هزار سال پیش برمی گردد. براساس این افسانه ماری افسانه ای سه تخم می گذارد. اولین تخم به سمت پادشاه باگان حرکت می کند، دومین تخم به امپراطوری چین تعلق می گیرد و سومین آنها که از جنس یاقوت سرخ بود در معادن یاقوت سرخ موگوک (شهری در برمه) پدیدار می گردد.

در افسانه هایی که به صورت مصور درآمده افسانه ای متعلق به Daw Nan Kyi وجود دارد که به پیوند میان برمه و یاقوت سرخ به 6 قرن اشاره می کند، یعنی در زمان پادشاهی سلسله “شان”. معادن یاقوت سرخ موگوک در سال 1597 توسط پادشاه برمه از “سلسله شان” گرفته شد. هر یاقوت سرخی که بیشتر از اندازه و وزن معمول بود، می بایست به سمت دربار شاهی روانه می گشت. البته این مسئله نیز وجود داشت که اگر یاقوت سرخی در این ابعاد پیدا می شد، در عوض آنکه یاقوت را به دربار تحویل بدهند، یابندگان آن را می شکستند تا بتوانند خودشان راحت به فروش برسانند. 

بر طبق این افسانه، یک معدنچی به نام Nga Mauk یک یاقوت سرخ بسیار زیبا و بزرگی را پیدا می کند. وی در عوض اینکه تمامی این سنگ را به پادشاه برمه تحویل دهد، آن را شکسته و نیمی از این سنگ را تسلیم پادشاه می کند. وی مابقی یاقوت سرخ را به یک بازرگان چینی می فروشد. پس از مدتی پادشاه چین این یاقوت سرخ را به عنوان هدیه به پادشاه برمه تقدیم می نماید. پس از آزمایشات گوناگون، پادشاه برمه در می یابد که چیزی در این یاقوت سرخ بسیار آشناست. وقتی که پادشاه این دو سنگ را با یکدیگر مقایسه می کند در می یابد که این دو سنگ کاملا شکل هم بوده و  از یک قطعه هستند، بنابراین پی به تقلب معدن چی می برد. پس از آن، پادشاه دستور زنده سوزاندن معدن چی و خانواده وی را می دهد. همسر معدنچی به نام Daw Nan Kyi شاهد زنده سوزانده شدن خانواده خود از بالای تپه های موگوک هنگام جمع آوری چوب می باشد. پس از دیدن این رویداد، وی به دلیل شکسته شدن قلبش جان می سپارد. شکسته شدن قلبی مانند شیوه شکسته شدن یاقوت سرخ.

داستان مربوط به افسانه یاقوت سرخ Nga Mauk اینجا به پایان نمی رسد. در دهه 1870 در زمان پادشاهی میندون (1853-1878) فرانسه و انگلستان اقدام به بنیان نهادن امپراطوری مشترک در آسیا کردند. نماینده فرانسه به پیشگاه پادشاه آن زمان برمه می رود و از وی درخواست می کند که در ازای چه مبلغی پادشاه برمه اجازه دسترسی فرانسویان را به معادن موگوک می دهد. پادشاه برمه سنگ یاقوت سرخ Nga Mauk را به مرد فرانسوی نشان می دهد و از وی می پرسد که ارزش این سنگ قیمتی را چه مقدار تخمین می زند. مرد فرانسوی که تا به حال سنگ قیمتی به این زیبایی را ندیده بود به پادشاه برمه می گوید که برای همچین سنگ قیمتی و زیبا نمی توان ارزش دقیقی را تعیین کرد. پادشاه برمه جواب می دهد: وقتی که تو نمی توانی قیمتی دقیق بر روی این سنگ گرانبها بگذاری، چگونه از من انتظار داری برای معادنی که این سنگ زیبا را تولید کرده اند قیمتی گذاشته و آنها را در اختیار دولت شما قرار دهم؟ مرد فرانسوی از سخن باز می ماند.

اندکی پس از آن، انگلیسی ها دریافتند که فرانسویان به موگوک و مهمتر از آن به برمه علاقه دارند. انگلیسی ها ترس از آن داشتند که اگر فرانسه بتواند بر برمه تسلط پیدا کند می تواند چین را نیز تحت کنترل خود درآورد. آنها با پشت گرمی کنسرسیومی در لندن که بر پایه بازرگانی سنگ های قیمتی بود، نقشه هجوم به برمه با هدف کنترل بر موگوک و معادن یاقوت سرخ آن را کشیدند.

در سال 1886، بریتانیا موفق شد بر برمه تسلط پیدا کند. در سال 1889، آنها شرکت بریتانیایی معادن یاقوت سرخ برمه را تأسیس کردند. با توجه به علاقه زیادی که این شرکت بریتانیایی به ذخایر یاقوت سرخ برمه داشت، اجاره نامه ای را با دولت برمه به تصویب رساند و تا زمان جنگ جهانی اول نیز این شرکت سودآور بود. این شرکت بریتانیایی، با تأسیس خود در برمه، روش های نوین معدن را پایه ریزی و شهر موگوک را تبدیل به معدن سنگ رسوبی یاقوت سرخ نمود. این شرکت بریتانیایی یاقوت سرخ برمه را به اروپا و سپس تمامی جهان معرفی کرد. البته در این مسیر مسائلی از قبیل سیل، دزدی و افزون بر آن فراگیر شدن یاقوت سرخ آزمایشگاهی و مصنوعی، سبب کاهش قیمت این سنگ در بازار فروش یاقوت سرخ شد. این مسائل سرانجام باعث گشت تا این شرکت بریتانیایی معادن یاقوت سرخ موگوک را در سال 1931 ترک کند.

در دهه 1950، نویسنده و سیاح فرانسوی به نام جوزف کسل (Joseph Kessel)، معادن موگوک را بازدید کرد و همین امر سبب شد که وی به فکر نوشتن کتابی تحت عنوان "موگوک، وادی یاقوت سرخ" بیافتد. این کتاب سبب شد که موگوک در بین دولت های جهان به ویژه فرانسویان به عنوان سرزمین یاقوت سرخ با کیفیت شناخته شود. همین امر سبب شد که شرکت های محلی به همان شیوه شرکت بریتانیایی اقدام به یافتن و سپس استخراج یاقوت سرخ از معادن موگوک نمایند. هنگامی که دولت برمه، معادن یاقوت سرخ موگوک را در سال 1969 ملی اعلام کرد، قاچاق این سنگ قیمتی نیز شایع گشت.

در سال 1990 به دلیل وجود قوانین آزاد معدن، سرمایه گذاری در این زمینه به سهولت انجام می گرفت. هنگامیکه نویسنده فرانسوی اقدام به انتشار این کتاب کرد، سرمایه گذاران داخلی، دولتی و خارجی بیشماری اقدام به سرمایه گذاری و فروش یاقوت سرخ از معادن موگوک کردند.

منبع مقاله:

سایت آریان گوهر رخشان (آرگو)

در مقاله قبل درباره تاریخچه آشنایی و اکتشاف زمرد (emerald) کلمبیا توسط اسپانیایی ها را مورد بررسی قرار داده و درباره دو معدن مهم کلمبیا که منبع اصلی استخراج زمرد می باشند، سخن به میان آوردیم. در این بخش به مهمترین معدن زمرد اشاره خواهیم کرد.

کشف معادن موزو (Muzo) 

اسپانیایی هایی که Chibchaland  را تسخیر کرده بودند، در مورد یکی دیگر از معادن قدیمی زمرد در Muzoland  در حدود 200 کیلومتری شمال غربیمعادن Chivor  شنیده بودند، اما تلاش ها برای به زانو درآوردن سرخپوستان موزو (Muzo)  با شکست روبرو شد، چرا که آنها یک قبیله جنگجو بوده و حدود 20  سال به شدت و با موفقیت در مقابل حملات اسپانیایی ها مقاومت کردند و تنها در سال 1555 تا حدی کنترل شدند.

 با توجه به سیاست "عدم همکاری" اتخاذ شده توسط سرخپوستان موزو ، تلاش های اسپانیایی ها برای یافتن مکان معادن قدیمی موزو ناموفق ماند. با این حال، 40 سال بعد، در سال 1594، اسپانیایی ها خودشان توانستند محل فعالیت های سرخپوستان اولیه را بیابند، نزدیک تر به محل فعلی معادن موزو بودند. تولید در معادن موزو تقریبا بلافاصله آغاز شد و خروجی اش در طول چند دهه اول فراوان بود، اما بعدها و با توجه به شرایط بی رحمانه در معادن به سرعت کاهش یافت - ساعات طولانی کار که به کارگران تحمیل می شد و کار اجباری قبایل همسایه ، مردم نزدیک به معادن را مجبور به فرار از منطقه کرد.  در اواسط قرن هفدهم  یک آتش سوزی فاجعه آمیز معادن موزو را فراگرفت و فعالیت های استخراج معادن به طور کامل متوقف شد. معادن رها و تنها پس از آن که کلمبیا در سال 1819 به استقلال از اسپانیا دست یافت، احیا شدند.

ویژگی های زمرد های موزو

1. زمردهای(emeralds) موزو یک رنگ سبز زنده سیر (سبز گیاهی) دارند: رنگی که در زمردها، بیش از سایر رنگ ها خواهان دارد.

2. به طور کلی، زمردهای موزو به دلیل حضور کمیاب ادخال ها، ناخالصی ها و شکاف ها دارای وضوح و شفافیت خوبی هستند.

3. زمردهای موزو دارای ویژگی ادخال های(inclusions) سه- فاز حاوی گاز، مایع و بلورهای نمک طعام (halite: کلراید سدیم) هستند.  سایر ادخال های جامد یافت شده، بلورهای کلسیت (calcite) و پاریسیت (parasite)  می باشند.

4. زمردهای موزو دارای وزن مخصوص 2.71 یعنی بالاتر از وزن مخصوص زمردهای شیور(Chivor) که معادل 2.69 هستند.

5. ضریب شکست زمردهای موزو نیز بالاتر از زمردهای شیور می باشد. مشخصات زمرد موزو به این صورت است: 1.578 =R.I.  درحالیکه ویژگی های زمردهای شیور به این ترتیب استR.I.e = 1.571 . 

فاتحان اسپانیایی (Spanish Conquistadors) که در اوایل قرن شانزدهم وارد مکزیک (Mexico) و پرو (Peru ) شدند، از دیدن زمردهای بزرگ و زیبایی که سرخپوستان (Indians) بومی داشتند- که نه تنها آنها را به عنوان زیور آلات، بلکه به عنوان اشیاء مقدس در معابد خود استفاده می کردند ، و با مردگان خود به خاک می سپردند- شگفت زده شدند. تلاش هایی که این فاتحان برای ردیابی منبع زمرد انجام دادند تا سال 1537 بیهوده بود . 

در این سال گونزالو جیمنز دو کوئسادا (Gonzalo Jimenez de Quesada ) زمانیکه به منطقه سرخپوستی Chibcha رسید، رئیس این قبیله به وی 9 زمرد بزرگ هدیه کرد. وی پس از مدتی به این قبیله حمله کرده و آنها را شکست داد و سرزمینشان را تسخیر کرد. سربازان گونزالو جیمنز پس از حدود یک سال جستجوی Chibchaland – بالای رشته کوه های آند (Andes mountains) در حدود 70 کیلومتری شمال شرقی بوگوتا (Bogota) - موفق به ردیابی منبع این زمردها شدند. محلی که در آن معادن یافت شدند تحت عنوان Somondoco (Chivor)  شناخته شده بود، اما اسپانیولی ها(Spaniards) - به دلیل زمین های نامساعد و عدم دسترسی به این منطقه- قادر به بهره برداری فوری از معادن نبودند. با این حال، بهره برداری در اواسط دهه 1550 شروع شد و بیش از 100 سال در بی رحمانه ترین و غیر انسانی ترین شرایط ادامه یافت، تا این که در سال 1675 ، پادشاه چارلز دوم (King Charles II) اسپانیا، با حکم سلطنتی مجبور به بستن معادن شد. پس از آن، معادن گم و برای 200 سال بعدی زیر جنگل پوشیده شده تا اینکه در سال 1896دوباره کشف شدند.

یک پنجم از تولید زمرد در هر دو معدن شیور   و موزو  (که در مقاله بعد درباره یافتن آن مطلبی را عنوان می نماییم) و نیز هرازگاهی یافته های دیدنی و جذاب این معادن راهی دربار اسپانیا می شد. زمردهای باقی مانده به پادشاهی های اروپا، و آسیا  صادر می گردید. مقادیر قابل توجهی از زمرد به امپراتوری عثمانی ترکیه، امپراتوری پارسی  و امپراتوری مغول  در هند شمالی رسید. در میان حکومتهای سلطنتی اروپا که زمردهای کلمبیایی را از اسپانیایی ها خریداری کردند، حاکمان هپزبرگ  از امپراطوری اتریش و مجارستان  هم بودند. بلور دوقلوی راف زمرد Unguentarium   که در مقالات پیشین از آن سخن به میان آمد، در اوایل قرن هفدهم ، در دوران حکومت رودولف دوم وارد دربار حاکمان هپزبرگ از امپراطوری اتریش شد.