درباره منشأ پیدایش یاقوت سرخ در موگوک (شهری در برمه یا میانمار امروزی) افسانه های زیادی وجود دارد. یکی از افسانه های مشهور در این زمینه به 2 هزار سال پیش برمی گردد. براساس این افسانه ماری افسانه ای سه تخم می گذارد. اولین تخم به سمت پادشاه باگان حرکت می کند، دومین تخم به امپراطوری چین تعلق می گیرد و سومین آنها که از جنس یاقوت سرخ بود در معادن یاقوت سرخ موگوک (شهری در برمه) پدیدار می گردد.

در افسانه هایی که به صورت مصور درآمده افسانه ای متعلق به Daw Nan Kyi وجود دارد که به پیوند میان برمه و یاقوت سرخ به 6 قرن اشاره می کند، یعنی در زمان پادشاهی سلسله “شان”. معادن یاقوت سرخ موگوک در سال 1597 توسط پادشاه برمه از “سلسله شان” گرفته شد. هر یاقوت سرخی که بیشتر از اندازه و وزن معمول بود، می بایست به سمت دربار شاهی روانه می گشت. البته این مسئله نیز وجود داشت که اگر یاقوت سرخی در این ابعاد پیدا می شد، در عوض آنکه یاقوت را به دربار تحویل بدهند، یابندگان آن را می شکستند تا بتوانند خودشان راحت به فروش برسانند. 

بر طبق این افسانه، یک معدنچی به نام Nga Mauk یک یاقوت سرخ بسیار زیبا و بزرگی را پیدا می کند. وی در عوض اینکه تمامی این سنگ را به پادشاه برمه تحویل دهد، آن را شکسته و نیمی از این سنگ را تسلیم پادشاه می کند. وی مابقی یاقوت سرخ را به یک بازرگان چینی می فروشد. پس از مدتی پادشاه چین این یاقوت سرخ را به عنوان هدیه به پادشاه برمه تقدیم می نماید. پس از آزمایشات گوناگون، پادشاه برمه در می یابد که چیزی در این یاقوت سرخ بسیار آشناست. وقتی که پادشاه این دو سنگ را با یکدیگر مقایسه می کند در می یابد که این دو سنگ کاملا شکل هم بوده و  از یک قطعه هستند، بنابراین پی به تقلب معدن چی می برد. پس از آن، پادشاه دستور زنده سوزاندن معدن چی و خانواده وی را می دهد. همسر معدنچی به نام Daw Nan Kyi شاهد زنده سوزانده شدن خانواده خود از بالای تپه های موگوک هنگام جمع آوری چوب می باشد. پس از دیدن این رویداد، وی به دلیل شکسته شدن قلبش جان می سپارد. شکسته شدن قلبی مانند شیوه شکسته شدن یاقوت سرخ.

داستان مربوط به افسانه یاقوت سرخ Nga Mauk اینجا به پایان نمی رسد. در دهه 1870 در زمان پادشاهی میندون (1853-1878) فرانسه و انگلستان اقدام به بنیان نهادن امپراطوری مشترک در آسیا کردند. نماینده فرانسه به پیشگاه پادشاه آن زمان برمه می رود و از وی درخواست می کند که در ازای چه مبلغی پادشاه برمه اجازه دسترسی فرانسویان را به معادن موگوک می دهد. پادشاه برمه سنگ یاقوت سرخ Nga Mauk را به مرد فرانسوی نشان می دهد و از وی می پرسد که ارزش این سنگ قیمتی را چه مقدار تخمین می زند. مرد فرانسوی که تا به حال سنگ قیمتی به این زیبایی را ندیده بود به پادشاه برمه می گوید که برای همچین سنگ قیمتی و زیبا نمی توان ارزش دقیقی را تعیین کرد. پادشاه برمه جواب می دهد: وقتی که تو نمی توانی قیمتی دقیق بر روی این سنگ گرانبها بگذاری، چگونه از من انتظار داری برای معادنی که این سنگ زیبا را تولید کرده اند قیمتی گذاشته و آنها را در اختیار دولت شما قرار دهم؟ مرد فرانسوی از سخن باز می ماند.

اندکی پس از آن، انگلیسی ها دریافتند که فرانسویان به موگوک و مهمتر از آن به برمه علاقه دارند. انگلیسی ها ترس از آن داشتند که اگر فرانسه بتواند بر برمه تسلط پیدا کند می تواند چین را نیز تحت کنترل خود درآورد. آنها با پشت گرمی کنسرسیومی در لندن که بر پایه بازرگانی سنگ های قیمتی بود، نقشه هجوم به برمه با هدف کنترل بر موگوک و معادن یاقوت سرخ آن را کشیدند.

در سال 1886، بریتانیا موفق شد بر برمه تسلط پیدا کند. در سال 1889، آنها شرکت بریتانیایی معادن یاقوت سرخ برمه را تأسیس کردند. با توجه به علاقه زیادی که این شرکت بریتانیایی به ذخایر یاقوت سرخ برمه داشت، اجاره نامه ای را با دولت برمه به تصویب رساند و تا زمان جنگ جهانی اول نیز این شرکت سودآور بود. این شرکت بریتانیایی، با تأسیس خود در برمه، روش های نوین معدن را پایه ریزی و شهر موگوک را تبدیل به معدن سنگ رسوبی یاقوت سرخ نمود. این شرکت بریتانیایی یاقوت سرخ برمه را به اروپا و سپس تمامی جهان معرفی کرد. البته در این مسیر مسائلی از قبیل سیل، دزدی و افزون بر آن فراگیر شدن یاقوت سرخ آزمایشگاهی و مصنوعی، سبب کاهش قیمت این سنگ در بازار فروش یاقوت سرخ شد. این مسائل سرانجام باعث گشت تا این شرکت بریتانیایی معادن یاقوت سرخ موگوک را در سال 1931 ترک کند.

در دهه 1950، نویسنده و سیاح فرانسوی به نام جوزف کسل (Joseph Kessel)، معادن موگوک را بازدید کرد و همین امر سبب شد که وی به فکر نوشتن کتابی تحت عنوان "موگوک، وادی یاقوت سرخ" بیافتد. این کتاب سبب شد که موگوک در بین دولت های جهان به ویژه فرانسویان به عنوان سرزمین یاقوت سرخ با کیفیت شناخته شود. همین امر سبب شد که شرکت های محلی به همان شیوه شرکت بریتانیایی اقدام به یافتن و سپس استخراج یاقوت سرخ از معادن موگوک نمایند. هنگامی که دولت برمه، معادن یاقوت سرخ موگوک را در سال 1969 ملی اعلام کرد، قاچاق این سنگ قیمتی نیز شایع گشت.

در سال 1990 به دلیل وجود قوانین آزاد معدن، سرمایه گذاری در این زمینه به سهولت انجام می گرفت. هنگامیکه نویسنده فرانسوی اقدام به انتشار این کتاب کرد، سرمایه گذاران داخلی، دولتی و خارجی بیشماری اقدام به سرمایه گذاری و فروش یاقوت سرخ از معادن موگوک کردند.

منبع مقاله:

سایت آریان گوهر رخشان (آرگو)