مشاهده توپوگرافی یک قطعه سنگ (Mogok Stone Tract )، دیدن یک منظره زمین شناسی حقیقی است. این یکی از جالب ترین و متنوع ترین محیط های سنگ جواهر در جهان است؛ با طیف گسترده ای از حوادث زمین شناسی که در منطقه موگوک اتفاق می افتد.

در میان چشمگیرترین تصاویر محیط زمین شناسی، قلل سنگ مرمر شگفت انگیزی در موگوک وجود دارند که در اثر هوازدگی سیاه شده اند. این ساختارها در سراسر قطعه سنگ قابل مشاهده بوده و از نظر اندازه به شدت متفاوت هستند. هنگامی که سطح سیاه و هوازده برداشته شود، سنگ مرمر سفید قابل مشاهده می گردد. یکی از بزرگترین این مناطق، قسمتی است که معبد Kyauk Pyat That  روی آن قرار دارد. دیدن این ساختارهای معبدی که روی قطعه های سنگی (بنام  karsts) قرار دارند - مثل فیلم علمی تخیلی آواتار - واقعا شگفت انگیز است.

karsts  نتیجه هوازدگی سنگ مرمر است. این فرآیند هوازدگی در استخراج معدن در Mogok  نیز نقش موثری بازی می کند. از آنجا که سنگ مرمر جزء پیچیده ای از ساختار بیشتر یاقوت سرخ ها(ruby) و اسپینل هاست(spinel)، این گوهرها نیز در کنار سنگ مرمر هوازده می شود. سپس گوهرها در سنگریزه هایی که برمه ای ها byon  می نامند، تغلیظ شده اند. این سنگریزه های غنی از گوهر، برای کار استخراج معدن که از لحاظ اقتصادی موفقیت آمیز باشد، بسیار مهم است. 

یاقوت سرخ و اسپینل در درجه اول توسط حوادث دگردیسی– یعنی شرایطی که دامنه های کوه را تشکیل می دهد – و  سپس با سنگ هایی که توسط فشار و حرارت منطقه ای و محلی تغییر شکل یافته، تشکیل شده اند. یکی از این حوادث عظیم زمینی زمانی رخ داد که هند با آسیا برخورد کرد. نیروی فوق العاده این برخورد، رشته کوه های هیمالیا و شرایط زمین شناسی که اجازه شکل گیری بسیاری از سنگ های قیمتی از جمله یاقوت سرخ، یاقوت کبود و اسپینل را می داد، ایجاد کرد.

انتظار می رود این گردنبند یاقوت سرخ برمه ای که برای یک حراجی در نمایشگاه سوتبی (Sotheby) هنگ کنگ (Hong Kong) در هفتم آوریل سال 2014 برنامه ریزی شده است، 8.7 میلیون دلار بازده داشته باشد.

یاقوت سرخ و اسپینل معمولا در سنگ مرمر یافت می شوند. رسوبات مربوط به برخورد بین آسیا و هند در مکان های مختلف سرتاسر دامنه هیمالیا یافت می شوند: در تاجیکستان، افغانستان و پاکستان در قسمت غربی، در نپال در مرکز و در ویتنام و میانمار در سمت شرقی. از آنجا که ریشه های زمین شناسی آنها بسیار مشابه هستند، سنگ هایی که از این رسوبات تشکیل می شوند، ویژگی های مشترک بسیاری دارند. این موضوع باعث بوجود آمدن برخی از چالش های جذاب برای گوهرشناسانی می شود که روی تعیین منشاء سنگ های قیمتی کار می کنند.

اسکلت های موجوداتی از محیط های مربوط به اقیانوس و مرداب گونه قدیمی، به رسوبات، کلسیم و کربن می بخشند و سنگ آهکی تشکیل می دهند که بسیار ناخالص و غنی از خاک رس و مواد آلی بود. در طول برخورد هند و آسیا فشار و حرارت، سنگ آهک را به سنگ مرمر تبدیل کرد. در آن واقعه دگرگونی، مایعات سرشار از نمک و دی اکسید کربن ناشی از تبخیر نیز به حرکت درآمدند. تعامل بین این مایعات و رسوبات سنگ مرمر باعث واکنش هایی شده است که عناصری مانند آلومینیوم، کروم، منیزیم، و وانادیوم را آزاد کرد. در حضور منیزیم ترکیبات بصورت اسپینل ها متبلور می شدند؛ در غیر این صورت، یاقوت ها در حفره های ناشی از انحلال نمک از بسترهای تبخیری، تشکیل می شوند.

فرآیند شکل گیری واقعی بسیار پیچیده است. یاقوت های سرخ مربوط به رسوبات مرمر گونه به همراه زنجیره هیمالیایی، از بقایای برخی از اشکال اولیه زندگی - که صدها میلیون سال پیش روی زمین وجود داشته - سرچشمه گرفته اند. از سوی دیگر، یاقوت کبود آبی با نفوذ توده های آذرین، مرتبط بوده و از رابطه ای بین توده های آذرین و سنگ دگرگونی شکل می گیرد که متاسوماتیسم (metasomatism) نامیده می شود.

این وقایع زمین شناسی نشان دهنده پیچیدگی های بزرگ و ترکیب شرایط لازم برای شکل گیری سنگ جواهر هستند. شانس این که یک یاقوت خوب و یا دیگر سنگ های قیمتی تشکیل شود، به سرد شدن آهسته و زمان و فضای کافی برای رشد کریستال نیز بستگی دارد.

منبع مقاله:

سایت آریان گوهر رخشان (آرگو)